Anu-Ano Ang Mga Gamit ng Gitling?

1. Sa salitang inuulit.
(Halimbawa: gabi-gabi, taun-taon, paa-paano)

2. Kapag ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang-ugat ay nagsisimula sa patinig.

(Halimbawa: mag-aral, may-ari)

3. Kapag may nawawala sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama. 

(Halimbawa: bahay na kubo = bahay-kubo, ningas ng kugon = ningas-kugon)

4. Kapag ang panlapi ay inuunlapi sa pangngalang pantangi. 

(Halimbawa: maka-Rizal, maka-Kabacan)

5. Kapag ang ika ay inuunlapi sa tambilang.

(Halimbawa: ika-10, ika-28)

6. Kapag isinusulat ang yunit ng praksyon. 

(Halimbawa:  ¾ = tatlong-kapat, 1/3 = isang-katlo)

7. Kapag nananatili ang kahulugan ng dalawang salitang pinagtatambal. 

(Halimbawa: dalagang-bukid, halik-Hudas)

8. Kapag nawawala ang likas na kahulugan ng dalawang salitang pinagtatambal at nagkakaroon ng ibang kahulugan, isinusulat na walang gitling.

(Halimbawa: hampaslupa, dalagambukid (isda), bahaghari (rainbow).

9. Kapag pinagkakabit ang apelyido ng babae at apelyido ng kanyang bana. 

(Halimbawa: Vilma Santos-Recto, Gloria Macapagal-Arroyo)

10. Kapag hinati ang isang salita sa dulo ng linya.

Anu-Ano Ang Mga Hakbang sa Paghahanda ng Talumpati?

1. Pagpili at Paglilimita ng Paksa
-Dapat batid at may kaalaman sa paksa
-Kawili—wili at napapanahon ang paksa
-Limitahan ang paksa ayon sa itinakdang oras

2. Pagtitiyak sa Layunin
-ito ay naayon at naglalayong:

"Magbigay ng impormasyon na maaaring gawa sa pamamagitan ng":

*Pagbibigay ng depinisyon
*Paglalarawan
*Pagpapaliwanag
*Pagsasalaysay o pagsusuri
*Manghikayat o mang-impluwensya sa kaisipan ng tagapakinig
*Pagbibigay inspirasyon 
*Magbigay aliw sa mga tagapakinig
*Matapos na matiyak ang panllahat na layunin ng talumpati ay isunod ana isaalang-alang ang tiyak na layunin nito. Ipahalag sa malinaw na pangungusap.

"Narito ang halimbawa":

Paksa: Kahalagahan ng Paggamit ng Kontaseptibo
Panlahat na Layunin: Manghikayat
Tiyak na Layunin: Hikayatin ang mga tagapakinig na gumamit ng mga kontraseptibo upang maiwasan ang pagkakaroon ng sunod-sunod na anak. 
Paksa: Mga Opresyon
           Pangkababaihan
Panlahat na Paksa: Magbigay-impormasyon
Tiyak na Layunin: Magbigay impormasyon sa mgga tagapakinig sa iba’t ibang uri ng opresyon o pang-aabuso na nararanasan ng mga kababaihan

3.  Pagsusuri sa Tagapakinig
-Dapat isinasaalang-alang ng tagapagsalita ang katangian at ekspresyon ng tagapakinig:
Gulang
Kasarian
Katayuang sosyal
Ekonomiikal
Politikal

Pinanggalingang pangkat-etniko

Edukasyon

Propesyon, 

Relihiyon, 

Lahi

Saloobin

4. Pagsusuri sa Okasyon 

-Dapat alamin kung may tuntuning itinakda na dapat sundin. Alamin din kung gaano katagal ang dapat na pagsasalita, kung saang lugar upang malaman ang akmang istilo o paraan ng pagsasalita.

5. Paglilikom ng Materyal 

-kung di sapat ang kaalaman sa paksa ay magsaliksik, magbasa at kumuha ng karagdagang impormasyon. 

6. Paghahanda ng Balangkas Narito ang patnubay sa pagbuo ng talummpati

Paksa: Lumusang pag-alis ng PDAP 

Panlahat na layunin: Hikayatin ang tagapakinig na supurtahan naibasura ang PDAP

Pangunahing Ideya: Tuluuyang alisin ang PDAP na nagdulot ng korapsyon sa mga politico. 

 I. Panimula
Mga balita/isyu tungkol sa PDAP
Lawak at lalim ng suliranin ng PDAP kung bakit kailangang gumawa ng aksyon

(Transisyon: Hal. Tingnan kung anong nararapat gawin ng pamahalaan upanng mabigyang solusyon ang suliranin sa kurapsyon gaya ng PDAP)
II. Katawan
Mga Mungkahing solusyon sa suliranin ng PDAP
1. 
2. 
Mga Resulta/Epekto ng Pag-alis sa PDAP
1. 
2.

(Transisyon: Ibig nna banggitin muli ang mga mungkahing solusyon)

III. Konklusyon (Paggamit ng Lagom)

Pagbanggit muli sa mungkahi

Pagbanggit muli ng resulta

Paghikayat sa mga tagapakinig na magsagawa ng agarang aksyon

7. Paghahanda sa Talumpati

-kailangang isagawa ay:

Pagsasanay sa pagbigkas

Paghahanda ng balangkas

Pagbibigay pansin sa tinig, kilos at ekspresyon ng mukha

Pananamit

Anu-Ano Ang Mga Bahagi at Elemento ng Talumpati?

1. Pambungad o Intoduksyon 
-Layunin nito na kunin ang atensyon ng mga tagapakinig at ipakilala ang nilalaman ng mensahe. Ito ang nagsisilbing paghahanda sa mga tagapakinig sa talumpating ibabahagi. Maaaring ibahagi biilang pambungad ang isang anekdoto, o nakatatawag pansing pangayayari gaya ng pagpapatawa.
-Layunin naman ng pagpapakilala sa nilalana ng mensahe na maiugnay ito sa pangunahing ideya, magbigay ng mahahalagang impormasyon, maitatag ang kredibilidad ang tagapagsalita at maipadama sa tagapakinig ang kahalagahan ng talumpati.

2. Pangunahing Ideya 

Ito ay pagbibigay ng malinaw na direksyon ng talumpati. Ipinakikita nito ang paninindigan ng tagapagsalita kaugnay sa paksa. Halimbawa ay Nais kong tukuyin sa inyo ang mga dahilan kung bakit kinakailangang buwagin na ang PDAP. 

3. Katawan o Paglalahad

Paglalahad

-Ito ang paglalahad ng isyu at pagpapahayag ng diwa sa paksang tinatalakay.

-Kinapapalooban nito ng mga pangunaing puntos ng talumpati. 

Maaari itong isaayos sa sumusunod na pamamaraan:

*Spatial

-kung saan isinasaayos ang detalye ayon sa lokasyon (mula sa silangan patungong kanluran, timog patungong hilaga, mula sa kanan patungo sa kaliwa at iba pa);

*Kronolohikal

-nagsisimula sa isang tikay na panahon paunlad ang pagsasaayos ng mga pangyayari;

*Papaksa

-kung saan ang ideya ay isinasaayos naman sang-ayon sa mga nahagi nito;

*Sanhi at Epekto

-kung saan inilalarawan ang mga sanhi ng mga pangyayari at ipinakikilala ang epekto o bunga nito;

*Paghahambing at Pagtutulad 

-ipinakikilala ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga ideyang inilalahad;

*Suliranin

-sinusuri muna ang suliiranin at matapos ayy isinasaalang-alang ang mga solusyon nito. 

4. Paninindigan

ito ang bahaging ipinahahayag ang katwiran hinggil sa isyu. Layunin niyo ng hikayatin o mapaniwala ang mga nakikinig. Nakapaloob ito sa katawan ng talumpati. 

5.  Konklusyon

paglalahad ng lagom sa mensahe o pagganyak sa mga tagapakinig na gumawa ng aksyon. Maaaring muling banggitin ang mga pangunahing puntos upang maliwanagan ang mga tagapakinig sa paksang tinatalakay;

*Pamimitawan 

– bahagi ng konklusyon na masining na pagpapahayag ng wakas ng talumpati na nag-iiwan ng kakintalan sa isipan ng mga nakikinig.  

Anu-Ano ang mga Dapat Tandaan sa Pagkumpas?

1. Dapat galing sa kalooban ang natural na pagkumpas. 
2. Dapat na ibagay sa mga salitang binibigkas ang pagkumpas
3. Iwasan na nagkaroon ng angulo ang pagtaas ng bisig. 
4. Ang pagkuumpas ay nagsisimula sa balikat nagtatapos sa dulo ng daliri.
5. Hindi dapat gumamit ng napakaraming kumpas o kaya wala ni isa man. 
6. Ang pagsulpot-sulpot ng napakaraming kumpas ay nakababawas ng diin.
7. Hindi dapat isinasagawa ang pagkumpas na parang nagwawalis. 
8. Kapag nauuna ang kanang paa sa pagtayo, ang kanang kamay ang gagamitin sa pagkumpas, kapag kaliwang paa, ang kaliwang kamay ang gagamitin sa pagkumpas, at kapag dalawang kamay ang gagamitin ay dapat pantay ang sa pagkakatayo ang mga paa.

Anu-Ano ang mga Uri ng Talumpati?

1. Talumpating Pampalibang
-Kadalasang binibigkas pagkatapos ng isang salu-salo.Nagpapatawa ang nagtatalumpati sa pamamagitan ng anekdota o maikling kwento.

2. Talumpating Nagpapakilala

-Tinatawag din itong panimulang talumpati.Karaniwan itong maikli lalo na kung ang ipinakikilala ay kilala na o may pangalan na.Layunin nito ay ihanda ang tagapakinig at pukawin ang kanilang atensyon sa kahusayan ng tagapagsalita. 

3. Talumpating Pangkabatiran

-Ginagamit sa mga kumbensyon, panayam, at pagtitipong Pansyentipiko, diplomatiko at iba pang samahan ng mga dalubhasa.Kalimitang makikita sa mga talumpating ito ang mga kagamitang pangtulong upang maliwanagan at ganap na maunawaan ang paksang tinatalakay.

4. Talumpating Nagbibigay-galang

-Matatawag din itong talumpati ng Pagbati, pagtugon o pagtanggap.Ito ay ginagamit sa pagbibigay-galang bilang pagsalubong sa isang panauhin,pagtanggap sa isang bagong kasapi ng samahan o kasamahang mawawalay.

5. Talumpating Nagpaparangal

-Ito ay inihahanda upang bigyang parangal ang isang tao o di kaya ay magbigay-puri sa mga kabutihang nagawa. Sa mga okasyong sumusunod naririnig ang ganitong talumpati:

 *Sa mga okasyong sumusunod naririnig ang ganitong talumpati:

  1. Palatuntunan para sa paggawad ng karangalan sa mga nagsipagwagi sa  patimpalak at paligsahan.

  2, Pamamaalam sa isang yumao.

  3, Paglipat sa isang katungkulan ng isang kasapi.

  4. Pagpaparangal sa katangi-tanging ambag ng isang tao o pangkat.

6. Talumpating Pampasigla

-Ito’y pumupukaw ng damdamin at impresyon. Kalimitang binibigkas ito sa mga sumusunod;

  *Coach sa kanyang mga manlalaro.

  *Lider ng samahan sa mga maggagawa.

  *Pinuno ng mga tanggapan sa kanyang mga kawani.

  *Pagkatapos at magin sa mga pambayan at pambansang pagdiriwang.